Natuurkracht wordt ondersteund door samenwerkingspartners en ambassadeurs. Zij maken zich sterk voor natuurlijke oplossingen tegen wateoverlast en de gevolgen van klimaatverandering. Wie zijn deze ambassadeurs, hoe zien ze hun rol en wat vinden ze belangrijk? In deze rubriek stellen we ze aan je voor.
Patrick Huntjens - hoogleraar Duurzaamheidstransitie aan de Universiteit Maastricht en lector sociales innovaties bij Hogeschool Inholland
We spraken met ambassadeur Patrick Huntjens, die opgroeide in Zuid-Limburg en voor wie overstromingen in die regio geen onbekend verschijnsel zijn. Patrick pleit voor een Natuurlijk Sociaal Contract - hij schreef hier ook een internationaal bekroond boek over - waarbij individualisme, materialisme en kortetermijndenken plaats maken voor een samenleving die niet langer destructief is voor mens, dier en planeet. Voor zijn geboorteregio ziet hij legio mogelijkheden om de natuur in te zetten tegen wateroverlast.
Hoe kijk je terug op de overstromingen van 2021?
Het kwam toch wel als een verrassing. De omstandigheden waarbij er zoveel water tegelijk naar beneden kwam, een waterbom, dat was nog nooit eerder vertoond. Tegelijkertijd was het met de klimaatverandering eigenlijk wel te verwachten dat het een keer mis zou gaan.
Heb je zelf direct met overlast te maken gehad?
Nee, ik was destijds niet in het gebied. Maar omdat ik ben opgegroeid in Schin op Geul ken ik de overstromingen die Zuid-Limburg wel vaker hebben geteisterd al te goed. Ik heb toen ik jonger was vaak genoeg modderstromen gezien en auto’s die op elkaar lagen. In 2021 was het echter wel heel extreem. Gelukkig zijn er geen doden gevallen zoals in België en Duitsland. Dat komt doordat er in het verleden al veel is gebeurd om met hoogwater om te kunnen gaan. In het Geuldal en Gulpdal zijn bijvoorbeeld al maatregelen genomen om het water beter vast te houden en de Maas heeft meer ruimte gekregen zodat die minder snel buiten zijn oevers treedt. Zonder die maatregelen had het dus nog veel erger kunnen zijn.
Wat is er volgens jou de belangrijkste oorzaak van dat het mis kon gaan?
Klimaatverandering zorgt ervoor dat het langere tijd heel droog kan zijn, maar het andere uiterste kan dus ook: dat er zoveel regen tegelijk valt dat er extreme wateroverlast onstaat. Dat zal vaker gaan gebeuren en daar moeten we rekening mee houden. In Nederland en ook in Limburg is ons hele systeem er zo op ingesteld dat water zo snel mogelijk wordt afgevoerd. Dat heeft lange tijd gewerkt. Maar door klimaatverandering hebben we nu met een andere werkelijkheid te maken. Die nieuwe realiteit laat zien dat het bij extreme neerslag dus flink kan misgaan.
De oplossing om overstromingen tegen te gaan of te verminderen zit in het beter vasthouden en bergen van water zodat het niet ongeremd straten en huizen kan binnenstromen - met alle gevolgen van dien. Maar hoe doe je dat, water beter vasthouden en bergen? Ik ben ervan overtuigd dat de natuur daarin de sleutel is. Er is ontzettend veel mogelijk wanneer we de natuur weer meer toelaten in hoe we ons land inrichten en gebruiken.
Meer ruimte geven aan natuur vraagt om een andere denkwijze
Klopt. Als ambassadeur van Natuurkracht zie ik het als mijn missie om die omslag in denken en doen te versnellen en daarvoor partijen bij elkaar te krijgen. Soms kan een boer het niet alleen en is bijvoorbeeld ook het Limburgs Landschap of het waterschap nodig om iets voor elkaar te krijgen. Ik probeer ze dan samen te brengen en met ze om tafel te gaan om te kijken wat er nodig is en zaken aan het rollen te krijgen.
Ik spreek mensen ook gewoon aan hoor. Het helpt dan dat ik Limburgs plat (dialect) spreek omdat ik zelf uit de regio kom. Dan gaan deuren meteen open en staat de koffie klaar. ‘Dien gewoon een aanvraag in voor subsidie!’ zeg ik dan tegen een boer. ‘Je kunt hier een prachtig kruidenrijk akkerland of voedselbos aanleggen.’ Sowieso geloof ik dat je de dialoog moet opzoeken, ook met boeren die misschien wat conservatief zijn. Wanneer je het dan hebt over gezamenlijke waarden, bereik je vaak veel meer dan wanneer je hebt over verschillen in hoe je de dingen ziet. En merk je dat eigenlijk alle boeren liefde voor de natuur hebben. Natuurlijk merk je nog veel aarzeling om de omslag te maken, maar er zijn ook echt boeren die het anders willen. Voor de volledigheid: dit is niet alleen een idealistsich verhaal. Met meer natuur kun je een hartstikke rendabel boerenbedrijf hebben. Landbouw en natuur zijn partners.
Hoe zie je verder je rol als ambassadeur van Natuurkracht?
Ik wil mensen laten zien dat de natuur onze bondgenoot is, in plaats van iets dat gecontroleerd of uitgebuit kan worden. Dat is ook wat ik in mijn werk doe. Als hoogleraar en lector geef ik leiding aan onderzoeksprojecten, begeleid ik studenten, schrijf ik stukken, geef ik lezingen op internationale conferenties en werk ik voor de Verenigde Naties. Op alle mogelijke podia die ik kan beklimmen vraag ik aandacht voor het onderwerp. Dat zijn overigens niet alleen de ‘traditionele’ podia. Binnenkort sta ik bijvoorbeeld met componist en dichter Erwin Steijlen op het podium. Dat is in Tilburg, in theatervoorstelling De Droom. Wat het leuk maakt om ambassadeur te zijn voor Natuurkracht, is dat ik een bijdrage kan leveren aan de omslag in denken en doen in mijn eigen geboorteregio.
Welke uitdagingen zie je voor de regio bij het maken van de omslag?
Zuid-Limburg is in de grotere regio het laagst gelegen gebied en is omringd door België en Duitsland. Landen met een andere democratische ‘dynamiek’ waar je wel mee moet samenwerken. Alleen al omdat veel water, wanneer het weer zou misgaan, vanuit hoger gelegen gebieden in die landen onze kant op stroomt. De kunst is om over de grens de juiste samenwerkingsverbanden op te tuigen. Binnen de eigen landsgrenzen is dat eigenlijk niet anders. Ook daar heb je met best veel partijen te maken die over landschap, landbouw, natuur of water gaan. Denk maar aan de provincie, gemeenten, het waterschap en terreinbeheerders zoals Het Limburgs Landschap, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, boeren en recreatieparken. Het is daarbij opvallend hoe traditioneel vaak nog wordt gekeken naar waterbeheer. Daar is kortom nog wel wat overtuigingskracht nodig.
Er is veel mogelijk wanneer we met elkaar de schouders eronder zetten en de gezamenlijke kracht van de samenleving aanspreken. De kracht van de Zuid-Limburgers! Gelukkig zien we die kracht steeds meer zijn werk doen. Zo zijn er onder meer particuliere initiatieven voor voedselbossen en graftenherstel, en laten diverse boeren zien dat je met natuurinclusieve landbouw ook een goede boterham kunt verdienen. Ook bewoners kunnen trouwens veel doen. Denk aan groene daken, het opvangen van regenwater en minder tegels in de tuin. Ik zou het heel mooi vinden wanneer een groep bewoners een subsidieaanvraag indient om in hun eigen buurt aan de slag te gaan. Een aanvraag indienen is niet moeilijk en we kunnen daar desnoods bij helpen.
In the end gaat het er om dat we (weer) leren te redeneren in de mindset van de natuur. En dat we de natuur niet zien als vijand, maar als vriend met wie we samen kunnen optrekken. De kansen liggen voor het oprapen. Met elkaar kunnen we het verschil maken!