Natuurkracht ambassadeur Claudia Volders gebruikt geen data en grafieken om mensen te overtuigen. Als beeldend kunstenares zet ze zich al ruim tien jaar in voor verschillende maatschappelijke thema’s. Na de watersnoodramp van 2021 kwam het besef dat we niet op oude voet verder konden gaan. De Geul had gesproken. We spraken Claudia over hoe haar familie twee jaar later nog elke dag geconfronteerd wort met de overstromingen, hoe dit haar werk als kunstenaar heeft veranderd en hoe zij als kunstenaar een bijdrage levert aan Natuurkracht.
Wat betekent het Geuldal voor jou?
Mijn man heeft een hotel in Valkenburg. Het hotel ligt pal naast de Geul, het episch centrum van de ramp. We hebben het water meegemaakt wat alleen al traumatisch is, maar het bureaucratische gedoe daarna met verzekering en overheid is tien keer traumatischer dan het water. Om het trauma van de watersnoodramp en de afhandeling daarvan te verwerken ben ik in de kunst bezig geweest om vormen te zoeken. Ik gebruik mijn kunst om van trauma naar kracht te komen. Mijn nieuwste stuk na de ramp moest bovendien een communicatiemiddel worden. Ik wist op dat moment, je hoeft geen wetenschapper te zijn maar je voelt, instinctief, dat er verandering nodig is.
Hoe heb je de watersnoodramp van 2021 beleefd?
Tien jaar geleden heeft de gemeente een verhoging langs de Geul gemaakt als soort dam. Als het water hoger zou komen dan zou het water in een weiland (de beemden) stromen. Ze zeiden tegen ons dat we nooit meer natte voeten zouden krijgen. Toen we zagen dat het water omhoog kwam in de Geul vertrouwden we hierop. We dachten dat we veilig zouden zijn en reageerden in eerste instantie laconiek, totdat we gebeld werden met de mededeling dat we zandzakken moesten gaan neerleggen.
Toen hebben we iedereen opgetrommeld om mee te helpen. Zandzakken vullen, schotten voor de deur en alles dichtplakken. Vanaf het moment dat het over de dam heen stroomde ging het zo snel. We stonden ernaar te kijken en moesten het loslaten. Van deze kracht konden we niet winnen. Mijn man zei ‘draai de tab maar open, we gaan een biertje drinken’.
Terwijl het water bleef stijgen rende onze zoon door het gebouw om te kijken waar hij het water nog kon tegenhouden. Dat hij het hotel van zijn vader niet heeft kunnen redden, is een beeld dat hij nog tot de dag van vandaag heeft vastgehouden.
Buiten was het een kolkende massa, een heel beangstigend geluid. In het water zagen we de koplampen van de auto’s knipperen die nog op het parkeerterrein stonden. Binnen was het stil. Alleen het geluid van drijvende spullen die tegen elkaar aan tikten. Een stoel die langsdreef, een tafel, een brood en een kom. De meest maffe spullen kwamen langsdrijven.
Die nacht heb ik staan kijken naar de apocalyps. Ik keek uit het raam naar Valkenburg en dacht dat iedereen vetrokken was want alle lichten waren uit. Dat ze ons vergeten waren… Dat was een heel eng idee.
Hoe ben je als ambassadeur bij Natuurkracht terecht gekomen?
Oktober vorig jaar organiseerde ik een bijeenkomst rondom een groot rond schilderij. Het schilderij is een topografisch overzicht van het Geuldal als collage. Van bron tot monding in de Maas en de hele omgeving erbij. Het kunstwerk stond in het midden van de ruimte en ik nodigde allerlei partijen uit waaronder de burgemeester, wetenschappers, mensen van de provincie, waterschap en uit het toerisme. Ik heb gevraagd alle ego’s aan de kant te zetten. Ik wilde kijken wat in het midden ligt.
Dan blijkt dat natuur en jongeren in het midden ligt. Het is een duidelijk signaal, dat voel ik. Het was een goede bijeenkomt. Zo is het balletje gaan rollen en heb ik een uitnodiging gekregen om ambassadeur te worden voor Natuurkracht.
Je noemde jezelf een vreemde eend in de bijt, geen wetenschapper of beleidspersoon maar een kunstenaar. Wat kun je als kunstenaar bijdragen aan Natuurkracht?
Als kunstenaar ben ik al jaren bezig om het bewustzijn te vergroten. Via de kunst gaat dat niet met cijfers, grafieken en resultaten. Wil je mensen motiveren dan moet je dat niet doen met wetenschappelijk onderzoek. Kunst gaat dieper. Voor Natuurkracht is dit belangrijk. Je moet het doen met intrinsieke motivatie. Omdat je voelt dat er geen andere weg is dan nu hieraan te werken.
Wat kunnen mensen zelf doen om wateroverlast te verminderen?
We leerden dat we persoonlijk dingen kunnen veranderen maar het heeft met name met het bewustzijn te maken. Bewustzijn dat jouw gedrag, tuin en tegels, invloed heeft op anderen. Je kunt de verantwoordelijkheid niet meer bij anderen neerleggen, zoals bij de waterschappen en de instanties. Er ligt ook verantwoording bij jezelf.
Hoe zie jij een verandering in het waterbeleid in het Geuldal in Limburg?
Ik kwam erachter dat mensen in Valkenburg vroeger veel meer met het water leefden. Dat het landschap ingericht was om het water te omarmen. Deze kwaliteit van natuur- en wetenschapsbeleid zijn we kwijtgeraakt. Met het delen van verhalen kunnen we onze genen weer wakker maken. Ik noem ze onze watergenen. Dit is een heel andere benadering dan sluizen en irrigatie. Maar ik denk dat het belangrijk is om met verschillende perspectieven hiernaar te kijken.
Waarom is het verhaal van de watersnoodramp in Limburg zo belangrijk om te blijven delen, ook in de rest van Nederland?
Een aantal dagen na de overstroming heb ik een mediarol gekregen. Ik heb veel dingen gedaan op televisie en in de krant. Ik heb een stem gekregen. Door mijn ervaring met de watersnoodramp en de afhandeling daarvan door verzekering en overheid snap ik het Groningen verhaal.
Afgelopen maart heb ik een project gedaan waarbij ik Groningers uitnodigde. Om te praten en de link te leggen tussen waar Groningers tegenaan lopen en waar wij Limburgers mee te maken hebben. Het was een succes. Hierna komen de mensen van de toeslagen affaire, de long COVID mensen en de Tata Steel mensen. Zij hebben hetzelfde gevoel. Ik voel dat ik hier een stem heb en dat ik daar serieus mee moet omgaan.
Van te veel water gaan we in Nederland snel weer naar te weinig water. Hoe heb je de droogte in het begin van deze zomer beleefd?
Ook in de zomer van 2021 was het erg droog. We kregen het advies niet te douchen en planten geen water te geven. Er ontstonden bosbranden in Zuid-Europa en toen kwamen de overstromingen in het Geuldal in Limburg. Dit was niet te rijmen, we kunnen dit niet begrijpen. Mensen zeiden ‘ja maar het ene jaar is het dit en het volgende jaar is het anders, zo gaat het nu eenmaal’. Daar schort het in bewustzijn. Men schuilt achter iets zodat er geen verantwoordelijkheid genomen hoeft te worden.
We gaan het daarom dus ook niet redden met cijfers en nieuwsberichten. Advies van anderen die vinden dat we minder moeten douchen. Mensen hebben meer nodig dan cijfers en als kunstenaar weet je dat. Kunstenaars hebben in mijn ogen daarom een hele belangrijke rol.