Al ruim een maand had het bijna niet geregend in Nederland. Een paar dagen met buien lossen helaas de droogte niet op. Maar elke regendruppel die nu valt moeten we willen vasthouden. Het is zonde als die het riool in verdwijnen. De laatste jaren zien we steeds vaker een lange reeks warme, droge dagen. Hogere temperaturen, nattere winters, extreme buien en drogere zomers: het weerbeeld verandert, precies zoals de klimaatscenario’s voor ons land al beschreven. Voor de natuur én voor de landbouw is het van groot belang om het water langer vast te houden in het landschap, in de planten en in de bodem. Dat helpt tegen uitdroging van de natuur en de gewassen. Én het zo lang mogelijk vasthouden van water verkleint ook nog eens het risico op overstromingen.
De initiatiefnemers van Natuurkracht werken aan natuurlijke maatregelen om water langer vast te houden in het stroomgebied van de Geul en de Gulp. Dat kan zijn meer bos, meer bomen en meer heggen. Andere opties zijn het terugbrengen van poelen in de weilanden, het weghalen van afwateringsbuizen (drainage) en het herstellen van ‘graften’. In Zuid-Limburg hebben sommige begroeide hellingen een soort terrasstructuur, de zogenaamde graften. Je herkent graften als duidelijke ‘knikken’ in een op- of aflopende helling.
Imke Nabben (ARK): “Enthousiast loop ik door één van de hellende terreinen waar drie jaar geleden drainages zijn verwijderd. Ik kan me nog goed herinneren hoe er tijdens het werk op één plek in de gegraven sleuf het water maar omhoog bleef borrelen. En precies op die plek beweegt de bodem bij elke stap onder mijn voeten en hoor ik zompige geluiden: het is er nu daadwerkelijk natter! Het blijkt inderdaad een bron te zijn die ondergronds door een drainagepijp werd afgevangen en nu zijn water weer volgens een natuurlijke weg kan laten stromen; heel langzaam ín en over de bodem.”
Sponswerking herstellen
Het gebied waar Imke over praat werd vroeger door een boer gebruikt. Om het land in een jaar zo lang mogelijk agrarisch te kunnen bewerken met zware machines wordt het grondwater laag gehouden en poelen op het land verwijderd. Het water wordt ondergronds afgevangen door drainage; een poreus buizen- en slangensysteem. Nadeel is natuurlijk dat er dan in droge tijden beregend moet worden om gewassen te laten groeien.
Nederland, ook Zuid-Limburg, kampt met wateroverlast en droogte en willen daarom elke druppel zo veel mogelijk vertragen en zo lang mogelijk in de bodem vasthouden. Afgelopen drie jaar heeft ARK Rewilding Nederland samen met Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en enkele particulieren in het Geul- en Gulpdal op ongeveer 120 hectare gezocht naar drainages en 20 kilometer buizen en slangen opgeruimd. Het lijkt erop dat nog vele kilometers meer aan drainages in het stroomgebied van de Geul en Gulp liggen, ook op plekken die niet meer agrarisch worden benut.
Beekdalmoerassen en hellingmoerassen
Vaak wordt er vanuit gegaan dat natte plekken vooral in de beekdalen liggen. Maar als één ding afgelopen jaren tijdens het opruimen van de drainages wel duidelijk is geworden, is het dat er ooit ook veel moerasjes op de hellingen hebben gelegen. Soorten als gewone waterbies, moeras vergeet-mij-nietje, heermoes en munt staan hier volop. De echte koekoeksbloemen zijn vrijwel allemaal uitgebloeid, en nu is het de tijd van de brede orchis, kale jonker, grote kattenstaart en zo meteen moerasspirea.
Wat kun je zelf doen?
Geef ruim baan aan planten en dieren! Regendruppels die diep in de bodem dringen, houden het water beschikbaar voor de natuur en leggen een langere en tragere reis af voor het water bij een sloot of beek komt. Planten en dieren helpen om de bodem poreus en absorberend als een spons te laten zijn. Wat kun jij doen, als individu, burgerinitiatief, boer of bedrijf? Woon of werk je in Zuid-Limburg en wil je aan de slag om de sponswerking van de bodem te vergroten? Maak gebruik van ons Natuurkrachtfonds. Het fonds biedt een unieke kans om direct iets te doen voor de natuur en tegelijkertijd het risico op overstromingen in het Geul- en Gulpdal te verkleinen.
foto: Natuurmonumenten